PV: SGK Tiếng Việt lớp 4 - Bộ sách Cánh Diều sẽ được đưa vào giảng dạy trong năm học tới. Xin Giáo sư giới thiệu những thông tin cơ bản của cuốn sách?
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Bộ sách Tiếng Việt lớp 4 Cánh Diều do Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Công ty Đầu tư Xuất bản - Thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) sản xuất. Sách gồm có 2 tập khổ 19x26,5cm; tập 1 dày 144 trang, tập 2 dày 122 trang. Cả 2 cuốn ít hơn SGK cũ 80 trang. Bên cạnh đó, còn có sách hướng dẫn giáo viên; vở bài tập, truyện đọc và sổ tay từ ngữ dành cho học sinh, phục vụ yêu cầu luyện tập, đọc mở rộng và tập tra từ điển theo yêu cầu của chương trình mới.
PV: Hiện nay, chuyển đổi số trong ngành Giáo dục đang phát triển mạnh mẽ khi giáo viên được tiếp cận trực tuyến với nhiều học liệu. Thưa Giáo sư, bộ SGK mới có hỗ trợ giáo viên trên không gian mạng Internet?
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Bộ sách Tiếng Việt 4 Cánh Diều có đi kèm với SGK và sách giáo viên điện tử ở trên website hoc10.vn. Ngoài ra, chúng tôi có lập 2 nhóm trên mạng xã hội Facebook nhằm giúp đỡ các thầy cô và phụ huynh học sinh trong quá trình triển khai giảng dạy sách mới là “Nhóm Giáo viên Cánh Diều tiểu học” và “Đồng hành cùng con học sách Cánh Diều”. Giáo viên và phụ huynh học sinh tham gia các nhóm này sẽ được tác giả sách giải đáp kịp thời các thắc mắc, trao đổi kinh nghiệm dạy học, hướng dẫn các con tại nhà.
PV: Cấu trúc của sách và bài học có lẽ là điều giáo viên quan tâm nhất lúc này, xin Giáo sư hãy chia sẻ về cách dạy và học bộ sách Tiếng Việt lớp 4 mới?
GS. Nguyễn Minh Thuyết: Sách Tiếng Việt 4 được thiết kế theo 4 chủ đề là: Măng non, Cộng đồng, Đất nước và Ngôi nhà chung. Mỗi chủ đề gồm một số chủ điểm. Mỗi chủ điểm là một bài học chính, được học trong 2 tuần (Riêng chủ điểm Vì cuộc sống con người được học trong 3 tuần). Ngoài 15 bài học chính ứng với 15 chủ điểm, sách còn có 4 bài ôn tập giữa và cuối mỗi học kì.
Về cấu trúc của bài học, mỗi bài là một đơn vị trọn vẹn về nội dung (ứng với một chủ điểm) và trọn vẹn về các hoạt động học tập (bao gồm: khởi động, đọc, viết, nói, nghe và tự đánh giá). Các hoạt động đọc, viết, nói, nghe được bố trí luân phiên, xen kẽ cho phù hợp với tâm lý tiếp nhận của học sinh và điều kiện dạy, học thực tế.
PV: Trong nhiều cuộc hội thảo, các vị Tổng Chủ biên, Chủ biên sách Cánh Diều đều nói về tính kế thừa và đổi mới. Vậy trong bộ sách Tiếng Việt 4 Cánh Diều, điều đó được thể hiện như thế nào?
GS. Nguyễn Minh Thuyết: Cơ sở pháp lý của việc kế thừa và đổi mới là Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SKG giáo dục phổ thông, Quyết định 404/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Đề án đổi mới chương trình, SGK phổ thông và Chương trình GDPT năm 2018 ban hành theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT (gồm Chương trình tổng thể và Chương trình môn Ngữ văn). Các văn bản này đều yêu cầu chương trình, SGK mới phải kế thừa được những ưu điểm của các chương trình, SGK trước đây đồng thời học hỏi, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của những nước có nền giáo dục phát triển, đáp ứng nhu cầu chủ động hội nhập giáo dục quốc tế.
Những điểm kế thừa cụ thể là: SGK Tiếng Việt 4 mới tiếp tục thực hiện tư tưởng dạy học tích hợp và tích cực; cấu trúc sách theo hệ thống chủ điểm, cấu trúc bài học theo hệ thống hoạt động rèn luyện kỹ năng đọc, viết, nói và nghe; sử dụng chọn lọc khoảng 16,90% văn bản tập đọc từ SKG cũ; dạy viết các đoạn văn và bài văn kể chuyện, tả cây cối, con vật; dạy các từ loại danh từ, động từ, tính từ và các thành phần câu chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ.
Những điểm đổi mới cụ thể là: sắp xếp các chủ điểm theo chủ đề cấu trúc bài học phù hợp với quy trình hoạt động, gồm các phần: Chia sẻ (khởi động), Khám phá, Luyện tập, Vận dụng và Tự đánh giá; thiết kế lại nội dung viết, nói, nghe phù hợp với yêu cầu của Chương trình GDPT năm 2018. Đặc biệt, sách thực hiện dạy học phân hóa, có nhiều bài tập lựa chọn để học sinh làm theo nguyện vọng; có cấu trúc gồm phần cứng và phần mềm để phù hợp với các đối tượng khác nhau. Với các đối tượng có khó khăn trong học tập, thầy cô có thể giảm bớt phần mềm, dùng thời gian phần mềm để dạy phần cứng, đảm bảo học sinh nào cũng đạt được yêu cầu của Chương trình GDPT năm 2018.
PV: Trong năm học 2022-2023, SGK Tiếng Việt Cánh Diều lớp 3 đã được đưa vào giảng dạy. Vậy đề nghị GS cho biết, SGK Tiếng Việt lớp 4 có những điểm mới nào so với SGK lớp 3?
GS. Nguyễn Minh Thuyết: Đầu tiên phải nói về cấu trúc bài học. Trong sách lớp 3, nội dung Luyện từ và câu (từ ngữ, ngữ pháp) được tích hợp với bài đọc (Tập đọc). Chương trình lớp 4 yêu cầu về kiến thức từ ngữ, ngữ pháp cao hơn nên SGK Tiếng Việt 4 tổ chức mỗi tuần một tiết Luyện từ và câu riêng. Điểm khác thứ hai là thiết kế bài tập tự đánh giá. Trong SGK lớp 3, hình thức tự đánh giá là một bảng kiểm để HS tự kiểm kê những điều đã biết, những việc đã làm được sau mỗi bài học. Trong SGK Tiếng Việt 4, cuối mỗi bài học đều có một bài đọc kèm theo câu hỏi, bài tập để học sinh tự đánh giá ngoài giờ lên lớp. Hình thức này phù hợp với trình độ của học sinh lớp 4 hơn.
Một trong những điểm mới quan trọng ở lớp 4 so với lớp 3 là nội dung giáo dục được mở rộng, khái quát và nâng cao hơn, phù hợp với nhận thức theo lứa tuổi của học sinh .Ví dụ, cùng là chủ đề Măng non, sách lớp 4 giáo dục học sinh các đức tính chăm chỉ, trung thực, ý thức tôn trọng sự khác biệt; khơi gợi các ước mơ đẹp của học sinh; nâng cao ý thức về đọc sách và vận dụng những điều đã đọc được vào cuộc sống,... Các câu hỏi, bài tập cũng được nâng cao hơn lớp 3, với nhiều câu hỏi đọc hiểu và bài tập từ ngữ, ngữ pháp có yêu cầu giải thích, suy luận, khái quát, tổng hợp và vận dụng vào thực tế . Các bài tập viết đoạn văn, bài văn được sắp xếp theo quy trình viết để hướng dẫn học sinh tự sáng tạo, hạn chế sao chép văn mẫu; đồng thời, sách có nhiều bài viết được gắn với việc hình thành kỹ năng sống.
PV: Lần đầu tiên sách Tiếng Việt Cánh Diều lớp 4 được triển khai, chắc chắn giáo viên sẽ có những câu hỏi, thắc mắc trong quá trình giảng dạy. Vậy tác giả sách sẽ giải đáp giúp giáo viên như thế nào?
GS. Nguyễn Minh Thuyết: Vấn đề này không còn là mới với chúng tôi. Từ khi triển khai SGK mới, chúng tôi luôn có sự trao đổi chặt chẽ với giáo viên trong quá trình giảng dạy. Như tôi đã nói ở trên, các thầy cô được trao đổi trực tuyến với các tác giả sách trên nhóm facebook “Nhóm Giáo viên Cánh Diều tiểu học” để có được những câu trả lời thỏa đáng cho các vấn đề gặp phải trong quá trình dạy học. Ngoài ra, Tổng Chủ biên, Chủ biên và tác giả SGK Cánh Diều thường xuyên về các địa phương để dự giờ, thăm lớp, phối hợp xây dựng các chuyên đề, trực tiếp trả lời các câu hỏi của thầy cô trước khi bước vào năm học mới và trong suốt quá trình dạy học Tác giả chúng tôi rất vui và luôn sẵn sàng hỗ trợ thầy cô trong quá trình triển khai dạy học bộ sách Cánh Diều.
PV: Xin cám ơn Giáo sư.