Thế chế là những quy định, luật lệ của một chế độ xã hội buộc mọi người phải tuân theo. Bài viết sau đây phân tích cách hiểu và một số đặc điểm cơ bản của thể chế.
1. Khái niệm thể chế
Thể chế là các quy tắc và quy định của hệ thống xã hội mà mọi người phải tuân theo (nói chung).
Hệ thống thể chế bao gồm tất cả các chế độ nhà nước, các hình thức tổ chức nhà nước, chế độ lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Thuật ngữ này cũng thường được dùng để chỉ hệ thống các thiết chế cấu thành chế độ chính trị, là cách diễn đạt các bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của kiến trúc thượng tầng trong xã hội, đó là giai cấp, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, và các tổ chức xã hội khác cũng như vai trò và ảnh hưởng lẫn nhau của các thiết chế này trong hệ thống chính trị.
Thể chế chính trị được định nghĩa là bộ máy tổ chức của nhà nước, là kiểu chế độ mà nhà nước lựa chọn để xây dựng thông qua các quy định, pháp luật nhằm điều chỉnh và quản lý xã hội. Mỗi quốc gia sẽ có thể chế riêng, thể chế này sẽ được quy định trong văn bản pháp lý cao nhất tại quốc gia đó.
Hơn nữa, các thể chế chính trị được coi là phương thức tổ chức trong các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, hành chính, v.V. Chức năng quan trọng của nó là quản lý và định hướng sự phát triển dân số nhằm mang lại sự ổn định và phát triển.
2. Khái niệm thể chế chính trị
Thể chế chính trị gắn bó chặt chẽ với tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trở thành điều kiện, tiền đề của nhau. Không ai khác ngoài bộ máy của hệ thống chính trị xây dựng, hoàn thiện và vận hành thể chế phát triển, trước hết là thể chế chính trị. Đến lượt mình, thể chế chính trị trở lại quy củ, thúc đẩy sự phát triển và hoàn thiện tổ chức của hệ thống chính trị.
– Chính trị là một trong những lĩnh vực cơ bản nhất của đời sống xã hội, xét về hoạt động của con người trong xã hội có Nhà nước, cơ cấu các giai cấp, tầng lớp, lực lượng (nhóm, nhóm, giới…) Tham gia vào đời sống chính trị (tham chính), và có quan hệ với chấp chính, tức là lãnh đạo và cai quản, quản lý và điều hành xã hội (quản trị).
Hồ Chí Minh xác định bốn mặt bình đẳng của đời sống xã hội không được xem nhẹ, không tách rời nhau mà tác động lẫn nhau: kinh tế, chính trị, xã hội và văn hóa. Mỗi lĩnh vực đóng một vai trò độc đáo và có một vị trí riêng biệt trong cấu trúc xã hội lớn hơn. Nền tảng của cấu trúc này là kinh tế và chính trị.
Chính trị còn được xem là quan hệ quyền lực, trong đó quyền lực nhà nước do giai cấp thống trị thực hiện gắn với việc bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị (lợi ích kinh tế và chính trị). Lợi ích chính trị, lợi ích vật chất và lợi ích tinh thần, đều nổi bật là hệ tư tưởng, hệ tư tưởng), nhưng cũng phải đáp ứng lợi ích chung của xã hội, thể hiện lợi ích và ý chí chung của xã hội. Đó là yêu cầu cần thiết và bắt buộc để tồn tại.
Vì vậy, trong chính trị, phải thường xuyên giải quyết các mối quan hệ lợi ích, quyền lực giữa các giai cấp, giữa giai cấp với dân tộc, giữa Nhà nước với công dân, giữa công chức với viên chức trong các tổ chức. Công dân có quyền công cộng. Chính trị cũng là chính trị đối nội (chính trị nội bộ) và chính trị đối ngoại (ngoại giao), được thể hiện qua đường lối, chính sách trong các xã hội chính trị nhiều đảng phái. Của đảng cầm quyền và sự quản lý của nhà nước.
Chế độ chính trị xác định kiểu và mô hình của chế độ xã hội, bao gồm mục tiêu, lý tưởng chính trị, nền tảng tư tưởng, tổ chức Nhà nước, vị trí chính trị – pháp lý của Đảng, bảo đảm tính chính danh được ghi trong Hiến pháp về lãnh đạo, điều hành. Chính thể là một thể chế chính trị theo nghĩa hẹp và cụ thể. Thể chế chính trị tạo ra và chi phối thể chế chính trị. Đó là hệ thống chính trị, đó là hệ thống chính trị. Đó là tập hợp các quy tắc, quy định, luật pháp bảo đảm cho nền chính trị vận hành theo mục tiêu phát triển xã hội mà chế độ chính trị đó đã xác định và lựa chọn, cũng như phù hợp với các chuẩn mực dân chủ.
Về cải cách và đổi mới, đổi mới thể chế chính trị theo nghĩa lành mạnh là làm cho thể chế chính trị đó mạnh hơn, tổ chức và vận hành hiệu quả hơn vì lợi ích chung của dân tộc. – Quốc gia và cộng đồng xã hội, không phải với ý nghĩa là thay đổi thể chế chính trị, mà là dẫn đến những rối loạn gây hậu quả tiêu cực, đến độc lập, chủ quyền và sự an toàn của chế độ.
Như vậy, thể chế chính trị được hiểu là tổ chức bộ máy của nhà nước, là kiểu chế độ mà nhà nước lựa chọn xây dựng thông qua các quy định, pháp luật nhằm điều chỉnh và quản lý xã hội. Mỗi quốc gia sẽ có thể chế riêng, thể chế này sẽ được quy định trong văn bản pháp lý cao nhất tại quốc gia đó.
3. Cơ cấu của thể chế chính trị
Thể chế chính trị bao gồm ba thành phần chính: hệ thống luật pháp, các quy tắc xã hội điều chỉnh các mối quan hệ và các hành vi được pháp luật công nhận trong một quốc gia, và các chủ thể thực hiện và quản lý các hoạt động của xã hội (bao gồm nhà nước, cộng đồng và các tổ chức xã hội dân sự). Cơ chế, phương thức, thủ tục tiến hành các hoạt động xã hội cũng như quản lý, điều hành hoạt động đó.
